İstanbul'da Kentsel Dönüşüm ve Deprem Sonrası Acil Önlemler
İstanbul’da geçtiğimiz hafta yaşanan 6,2 şiddetindeki depremle birlikte gözler yeniden riskli yapı stoku ve kentsel dönüşüme çevrildi. Uzmanlar, İstanbul’da 1,5 milyon konutun yenilenmesi gerektiğini ve bunlardan 700 riskli konutun acil dönüştürülmesi gerektiğini belirtti. Dönüşümün önündeki en önemli sorunun finansman olduğu vurgulandı.
Finansman Sorunu ve Çözüm Önerileri
Uzmanlar, kentsel dönüşüm sürecinde finansmanın kritik bir rol oynadığını ifade etti. Kamu kaynakları mevcut olsa da, yeni bir kaynağa ihtiyaç duyulduğu belirtildi. “Finansmanı ve maliyeti kendi içinden çıkacak alan bazlı dönüşümle kısa sürede riskli yapı stoğu yenilenebilir” önerisi dile getirildi. Kamu-özel işbirlikleri ve özel sektörün ilgisini çekecek minimal imar artışlarının finansman noktasında çözüm olabileceği vurgulandı.
Uzmanlar, KDV, tarife ve ücretlerde tam muafiyet sağlanmasının engelleri kaldıracağına dikkat çekti. Bu tür düzenlemelerin, dönüşüm sürecinin hızlanmasına katkı sağlayacağı ifade edildi. Kentsel dönüşümün sadece bir yapı yenileme süreci değil, aynı zamanda bir güvenlik meselesi olduğu da belirtildi.
Vatandaşların Rolü ve Dönüşüm Süreci
Kentsel dönüşüm uzmanı Mimar Dr. Nihat Şen, dönüşümde karşılaşılan en büyük sorunların başında ekonomik yetersizliğin geldiğini belirtti. “Alan bazlı kendi kaynağından çıkan projelere ihtiyacımız var” diyen Şen, bu projelerin uygulanması durumunda daha yaşanabilir ve güvenli binalara ulaşılabileceğini ifade etti. Vatandaşların da bu süreçte kendi konfor alanlarından feragat ederek olumlu katkı yapacağına vurgu yapıldı.
Şen, “Metrekare derdine takılmamak gerekiyor” diyerek halkın destek vermesi gerektiğini belirtti. Kentsel dönüşümün bir Milli Güvenlik problemi olduğunu ve zaman kaybına tahammül edilmemesi gerektiğini ifade etti. Gerekli finansman modellemeleri yapıldığında, İstanbul’da 700 bin konutun dönüşümünün 5 yıl içinde gerçekleştirilebileceği dile getirildi.
Belediyelerin Rolü ve Paydaşlar
Belediyelerin bu süreçte önemli bir rol oynaması gerektiği vurgulandı. Mülk sahipleri, sivil toplum kuruluşları ve siyasi partilerin de sürece dahil olması gerektiği ifade edildi. Şen, “Belediyeler bu sürecin başlatılmasında, yapımında ve arabuluculuk vazifesi görerek vatandaş ile müteahhit arasında sıkıntı yaşanmadan her türlü paketi hazırlayacak ve sorunu çözecek kurum olmalıdır” dedi.
Bu sürecin vatandaşlara net ve şeffaf bir şekilde anlatılması gerektiği belirtildi. Dirençli kentsel oluşumun sağlanabilmesi için önce zihniyet dönüşümünün gerçekleştirilmesi gerektiği ifade edildi. Can ve mal güvenliği riskinin ortadan kaldırılması için hizmet ve refah odaklı hareket edilmesi gerektiği vurgulandı.
KDV ve İmar Artışları Üzerine Öneriler
Anadolu Yakası İnşaat Müteahhitleri Derneği (AYİDER) Başkanı Hakan Şişik, kentsel dönüşüm finansmanının sağlıklı bir süreç için kritik olduğunu belirtti. “Kentsel dönüşüm finansmanı oluşmadığı sürece sağlıklı bir süreçten söz edemeyiz” diyerek mevcut durumun yetersiz olduğunu ifade etti. Kamu özel işbirlikleri ve özel sektörün ilgisini çekecek minimal imar artışlarının çözüm olabileceği vurgulandı.
Şişik, KDV, tarife ve ücretler konusunda tam muafiyet sağlanmasının dönüşümün önündeki engelleri kaldıracağına dikkat çekti. Bu tür düzenlemelerin, dönüşüm sürecinin hızlanmasına katkı sağlayacağı ifade edildi. Kentsel dönüşüm sürecindeki yapılar ruhsat harçlarından muaf olmasına rağmen çeşitli ücretlerle kamunun müteahhit firmalardan ücretler aldığı biliniyor.
Yeni Daire Çıkarmanın Yolları
Deprem Güçlendirme Derneği (DEGÜDER) Kurucu Başkanı Sinan Türkkan, imar artışıyla çözümün mümkün olmadığını belirtti. Bazı bölgelerin dolduğunu ve müteahhit ile vatandaşın karşılıklı feragat göstererek dönüşüm ya da güçlendirmenin mümkün olduğunu ifade etti. “Çeşitli modeller olabilir” diyen Türkkan, hak sahiplerinin ilave metrekarelerden vazgeçmesi durumunda yeni dairelerin çıkabileceğini belirtti.
Bu dairelerin parasıyla projenin kendini finanse edebileceği ifade edildi. Böylelikle çıkacak dairelerle vatandaş ve müteahhit arasında maliyet paylaşımı yapılabileceği vurgulandı. Sektörden dönüşümü hızlandıracak öneriler arasında Kentsel Dönüşüm Finansman Bankası kurulması, 6306 sayılı yasanın günün şartlarına göre yeniden yazılması ve planlı alanlarda alan bazlı dönüşümü teşvik edici maddelerin eklenmesi yer alıyor.