Aziz Nesin'den Hayri Çölaşan'a Edebiyat ve Sinema Yıllıkları
1976-1985 arasında Aziz Nesin’in yayımladığı Nesin Vakfı Edebiyat Yıllığı, edebiyatın nabzını tutan, bugün de dönüp edebiyat arkeolojisi yapmak isteyenlerin okuyabileceği metinlerden oluşan çok yazarlı birer başvuru kaynağıydı. Günümüzde ne yazık ki ne edebiyat bu denli canlı ne de edebiyatın yıllığını yapmaya yetkin ve motivasyonlu kalemler var.
Aziz Nesin oldukça kapsamlı at gözlüğü takmadan bir yıllık hazırlıyordu. Bunu 1980’in ideolojik ayrışması içinde Necip Fazıl’dan yıllık için yazı istemesinden anlayabiliriz: “Altı yıldan beri Nesin Vakfı Edebiyat Yıllığı adı ile bir yıllık çıkarmaktayım. Size son sayısını gönderiyorum, tetkik etmeniz için.” Bu yıllık, edebiyat dünyasına önemli katkılarda bulunmuş bir çalışmadır.
Hayri Çölaşan ve Sinema Yıllığı
Hayri Çölaşan’ın Sinema Yıllığı, 2009’dan beri yayımlanan ve insan üstü bir çabayla ortaya çıkan bir çalışmadır. Devlet bürokratlarının yapması gereken bir istatistik datasını tek başına toplayan bir çabanın dijital hali olarak değerlendirilmektedir. Bu çalışma, sinema araştırmacılarına ve yazarlarına önemli veriler sunmaktadır.
Sinema Yıllığı, 2009 yılından başlayarak her yıl düzenli olarak yapılmaktadır. Hayri Çölaşan, kameraarkasi.org web sitesi veri tabanından yararlanarak bu çalışmayı oluşturmakta ve yurtiçi ile yurtdışında düzenlenen Türk film festivalleri ile ilgili verileri toplamaktadır. Bu veriler, sinema alanında araştırma yapanlara ücretsiz olarak sunulmaktadır.
2024 Sinema Verileri
Yıllıkta sunulan verilere göre, festivallerde 2024’te 413 uzun metraj film ve 341 uzun belgesel film gösterilmiştir. Kısa filmlerde ise 1217 kısa kurmaca ve 633 kısa belgesel gösterilmiştir. Ödül alan uzun kurmaca film sayısı ise 211, belgesel de 64 olmuştur.
Önemli istatistiklerden biri de festivallerde en çok hangi ülkelerden katılım yapıldığıdır. 215 filmle Fransa, 176 filmle ABD ve 170 filmle İran ilk üç sırayı almıştır. Ödül sıralamasında ise İran, 45 ödülle birinci sırada yer alırken, Fransa 32 ödülle ikinci, ABD ise 23 ödülle üçüncü sıraya gerilemiştir.
SİYAD ve Ödül Verme
Sinema Yıllığı, En İyi Yönetmen, En İyi Senaryo gibi mesleki ödüllerin kimler tarafından alındığını da listelemektedir. Sinema Yazarları Derneği (SİYAD), 13 festivalde verdiği En İyi Film ödülüyle Türkiye’de en çok ödül veren kurum olarak öne çıkmaktadır. Yönetmen derneği Film-Yön ise 3 festivalde ödül vererek ikinci sırada yer almaktadır.
Bu veriler, sinema dünyasındaki ödül dağılımını ve hangi kurumların daha fazla ödül verdiğini göstermektedir. Sinema Yıllığı, bu açıdan önemli bir kaynak oluşturmaktadır.
Festivaller ve Etkinlikler
Sinema Yıllığı, festivallerin illere göre dağılımını da vermektedir. Yıllığın verilerine göre, 40 ilde sinema etkinliği yapılmış ve bu illerin 20’ye yakınında sadece bir etkinlik gerçekleştirilmiştir. Ülkede düzenlenen sinema etkinliklerinin 111 tanesi İstanbul’da, 53 tanesi Ankara’da ve 38 tanesi İzmir’de yapılmıştır.
Uzun metraj filmlerin yarıştığı film yarışması 25, uzun metraj belgesellerin yarıştığı yarışma sayısı ise 4 olarak belirtilmiştir. Bu veriler, Türkiye’deki sinema etkinliklerinin dağılımını ve çeşitliliğini göstermektedir.
Jüri Üyelikleri ve Tartışmalar
Festivallerin olmazsa olmazı olan jüri üyelikleri, tartışmalara neden olmaktadır. Yıllıkta toplamda 1883 jürilik yapılmış, bu jüriliğin 487’si yönetmenler, 438’i akademisyenler ve 166’sı sinema yazarları tarafından gerçekleştirilmiştir. Oyuncular da 217 kez jüri üyeliği yapmıştır.
Hayri Çölaşan, yıllığı hazırlarken nasıl bir çalışma yaptığını kendi ifadesiyle özetlemiştir: “Yöntem olarak dünyada benimsenen, filmin topluma açık bir yerde gösterilmesi kuralını benimseyerek veri tabanını yapmaya başladım.” Bu yaklaşım, yıllığın güvenilirliğini artırmaktadır.
Sonuç ve Gelecek Umutları
Umarım bu kıymetli çalışmalar daha fazla gündem olur ve bireysel çabalardan ziyade kurumsal bir kimlik ve destekle yoluna devam edebilir. Hayri Çölaşan’ın Sinema Yıllığı, ulusal sinemamızın otopsisini çeken paha biçilmez bir derleme çalışması olarak değerlendirilmektedir.
Bu çalışmalar, Türk sinemasının geçmişini ve geleceğini anlamak için önemli bir kaynak oluşturmaktadır. Sinema ve edebiyat alanında yapılan bu tür çalışmalar, kültürel mirasımızı korumak ve geliştirmek adına büyük bir öneme sahiptir.